Αφιέρωμα: "ΒΛΟΧΟΣ - Η Ακρόπολη των Θεστιέων"

Στο Δήμο Θεστιέων, βορειοανατολικά του Καινούριου, βρίσκεται το κάστρο του Βλοχού, στα 688 μέτρα. Αναζητήσαμε πληροφορίες ώστε να παρουσιάσουμε την ιστορία του τόπου που παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον. Εντοπίσαμε στο site http://www.epoxi.gr/ την Περίληψη του βιβλίου του Φωτίου Παπασαλούρου "ΒΛΟΧΟΣ Η Ακρόπολη των Θεστιέων" και την αναδημοσιεύουμε προτείνοντας παράλληλα την μελέτη του συγκεκριμένου έργου.

Η Ακρόπολη του Βλοχού και η περιοχή των Θεστιέων στην καρδιά του «Μεγάλου Αιτωλικού πεδίου», είναι ο τόπος που από τα προϊστορικά χρόνια κατοικούσαν οι Θεστιείς.

Οι Θεστιείς ανήκουν στους Κουρήτες, πρωτοελληνικό φύλο της Μυκηναϊκής εποχής, που εγκαταστάθηκαν στην Αιτωλία πριν την εγκατάσταση των Αιτωλών. Ο ιστορικός Έφορος επιβεβαιώνει την άποψη αυτή, ότι οι Κουρήτες κατείχαν «εξαρχής άπασαν την χωράν» (Αιτωλία), και ότι όταν έφτασε ο Αιτωλός από την Ήλιδα, ανάγκασε τους Κουρήτες να υποχωρήσουν μέχρι την Πλευρώνα. Κατά τον Παπαρηγόπουλο οι Κουρήτες μαζί με τους Πελασγούς ήταν συγγενείς με τους Έλληνες. Δεν είχαν χαρακτήρα ηρωικό και μάχιμο, αλλά ζούσαν ζωή ειρηνική και γεωργική. Κατά τον Διόδωρο τον Σικελιώτη δημιούργησαν τις πρώτες πολιτισμένες κοινωνίες. Η εξημέρωση των ζώων, η εκτροφή των προβάτων σε κοπάδια, η μελισσοκομία, η χρήση του τόξου, η τέχνη του κυνηγού και τα αγαθά της οργανωμένης ζωής, θεωρούνται έργα των Κουρητών.

ΤΟ ΚΡΑΤΟΣ ΤΩΝ ΘΕΣΤΙΕΩΝ

Ο σημαντικότερος ήρωας των Κουρητών είναι ο Θέστιος που αναδείχτηκε πανίσχυρος άναξ ολόκληρης της Αιτωλίας, με έδρα την Ακρόπολη των Θεστιέων. Το ότι η έδρα του Θεστίου ήταν στο Βλοχό ήταν πάντα γνωστό στην περιοχή, αλλά το 1899 βεβαιώθηκε ακόμα περισσότερο. Στο μικρό εξωκλήσι της Παναγίας του χωριού Βλοχός, ιδιοκτησίας Λούκα από το Καινούργιο, βρέθηκε επιγραφή χαραγμένη σε πλάκα με το όνομα της Ακροπόλεως των Θεστιέων. Η πλάκα βρίσκεται στο Μουσείο του Αγρινίου. Η φήμη του Θεστίου ήταν γνωστή σ όλη την Ελλάδα. Το κράτος που ίδρυσε ακτινοβολούσε και αποτελούσε ένα ομόσπονδο κρατίδιο αντίστοιχο προς τα μεγάλα ανάκτορα (Μυκηναϊκά κ.ά). Φιλοξένησε στην αυλή του, τους εξόριστους διαδόχους της Σπάρτης και πάντρεψε τις κόρες και τις εγγονές του, τις θεστιάδες όπως λέγονται, με τους ισχυρότερους ηγεμόνες της εποχής. Η Αλθαία έγινε σύζυγος του Βοσιλιά της Καλυδώνας Οινέα. Η Λήδα παντρεύτηκε τον φιλοξενηθέντα στα ανάκτορα του πατέρα της Θεστίου, εξόριστο διάδοχο του θρόνου της Σπάρτης, Τυνδάρεω. Η Υπερμήστρα έγινε βασίλισσα του Αργούς και απέκτησε τον Αμφιάραο που αναδείχτηκε ήρωας στον πόλεμο των Επτά επί Θήβας. Δυο διάσημες εγγονές του Θεστίου (τέκνα της Λήδας και του Τυνδάρεω), η Κλυταιμνήστρα και η Ελένη, έγιναν σύζυγοι των πιο διάσημων ηγεμόνων της αρχαιότητας Αγαμέμνονα και Μενελάου και η Δηϊάνειρα (κόρη της Αλ8αίας και του Οινέα), παντρεύτηκε τον δια­σημότερο ήρωα της αρχαιότητας Ηρακλή.

Ο άναξ των Κουρητών Θέστιος, μπλέχτηκε με τους γιους του σε πόλεμο με τους αιώνιους εχθρούς του, τους ...Καλυδωνίους (Αιτωλούς κατακτητές), επειδή εκείνοι κατείχαν δικό του έδαφος. Η διαμάχη αυτή συνδέεται με την ιστορία του Καλυδωνίου κάπρου, όπου πήραν μέρος οι διασημότεροι ήρωες της αρχαίας Ελλάδος. Πρωταγωνιστές σ' αυτό τον πόλεμο ήταν οι Κουρήτες με τον Θέστιο και τα παιδιά του από τη μια μεριά και ο Μελέαγρος με τους Καλυδωνίους που ήταν και εγγονός του Θεστίου από την άλλη. Η ήττα του θεστίου στον πόλεμο αυτό δεν έπληξε τη δύναμη και το γόητρο.

Η ΑΚΡΟΠΟΛΗ ΚΑΙ Η ΠΟΛΗ ΤΩΝ ΘΕΣΤΙΕΩΝ

Γύρω από την Ακρόπολη ενισχύεται η πόλη των θεστιέων που την περιέβαλαν με ισχυρά τείχη, η περίμετρος των οποίων κατά τον αρχαιολόγο Σωτηριάδη έφθαναν τα 4.000 μέτρα και ήταν ακόμα μεγαλύτερα από τα τείχη του Αγρινίου (2.500 μ). Κατασκευάστηκαν από τους Κύκλωπες και είναι παλαιότερα ακόμα και από τα τείχη των Μυκηνών και της Τίρυνθας. Την ωραιότητα και το μεγαλείο της η πόλη την όφειλε στη φυσική της τοποθεσία που κατείχε και το κύρος και την ισχύ που συγκέντρωνε και που επικρατούσε σε μεγάλη έκταση. Το κράτος του θεστίου έφθανε μέχρι την Πλευρώνα και το ρου του Αχελώου, ο οποίος για το λόγο αυτό πήρε και το όνομα Θέστιος. Το όνομα της πόλεως διασώζει ο ιστορικός Πολύβιος ο Μεγαλοπολίτης, όπου περιγράφει την εκστρατεία του βασιλιά της Μακεδονίας Φιλίππου του Ε εναντίον του Θέρμου: «Παρήει (Πολύβιος, 5,7, } 0)». Η αίγλη της πόλεως εξακολουθεί να υφίσταται και κατά την περίοδο που η Αιτωλική Συμπολιτεία ήταν η πιο μεγάλη δύνα­μη στην Ελλάδα. Οι Θεστιείς δεν ήταν απλά μέλη της Συμπολιτείας, αλλά συνέβαλαν ενεργά στη δημιουργία και τη λειτουργικότητά της. Μαζί με τους Ευρυτάνες, τους Αγραίους, τους Απέραντους, τους Δόλοπες και τους Οφιονείς που αποτελούσαν και την λεγόμενη επίκτητη Αιτωλία, παρέμειναν ελεύθεροι, μέχρις ότου υπέκυψαν στους Ρωμαίους το 146 π.Χ., με την υπαγωγή τους στη συγκλητική επαρχία της Μακεδονίας.

ΠΡΩΤΟΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΑ ΧΡΟΝΙΑ

Ενώ ο Χριστιανισμός διαδίδεται και στην Αιτωλία με ειρηνικό τρόπο, γύρω στον 3ο αιώνα, βάρβαρα στίφη των Γότθων του Αττίλα καταστρέφουν την πόλη και τους θησαυρούς της, όπως και άλλους συνοικισμούς και συγχρόνως εξαφανίζονται και τα αρχαία τοπωνύμια.Το κάστρο του Βλάχου με τα σπήλαια του γίνεται καταφύγιο ασκητών. Κατά την αρχή της πρώτης χιλιετίας μΧ., το κάστρο του Βλοχού έγινε έδρα τοπικού άρχοντα που για λίγο χρονικό διάστημα καταδυνάστευε τους κατοίκους. Ευτυχώς κάποιος Κομνηνός κσταγωνίστηκε το θηρίο της αδικίας και οι άνθρωποι έζησαν καλύτερες μέρες.

Η ΠΑΝΑΓΙΑ Η ΒΛΟΧΑΪΤΊΣΣΑ

Από την εποχή αυτή εγκαινιάζεται μια νέα περίοδος για την ένδοξη Ακρόπολη των θεστιέων. Ο ιστορικός αυτός τόπος γίνεται ο θρόνος της Παναγιάς. Εκεί που μέσα στα πανίσχυρα τείχη ο θέστιος προστάτευε τους διωγμένους και καταδιωκομένους, η Παναγία γίνεται προστάτης και βοηθός όλων και προπάντων των πονεμένων γυναικών από τη λοχεία και τη γέννηση. Γίνεται η Παναγία η Βλοχαΐτισσα (Εύλοχος-Ευλοχεία). Από τον 1 3ο αιώνα η Ακρόπολη είναι γνωστή πλέον ως Βλοχός και εξακολουθεί να διατηρεί την επιρροή της, αφού Βλοχός ονομάζεται και ολόκληρη η περιοχή μέχρι τον Αχελώο. Στις 12 Ιουλίου το 1294 ο δεσπότης Νικηφόρος ο Α' [1271-1 296) έδωσε στην κόρη του Θάμαρ το φρούριο του Βλοχού σαν προίκα μαζί με τα φρούρια της Ναυπάκτου, του Αγγελοκάστρου και της Βόνιτσας. Σχεδόν την ίδια εποχή κτίζεται στην Παλιοχώρα ο ναός του Αγίου Γεωργίου, το σημαντικότερο μνημείο των Θεστιέων μετά την Ακρόπολη του Βλοχού. Από το ναό που επανακτίστηκε στη θέση του παλαιού διασώζεται η Πλατυτέρα στην κόγχη.

ΤΟΥΡΚΟΚΡΑΤΙΑ

Κατά την Τουρκοκρατία ο Βλοχός ανήκει στο Κάρλελι (περιοχή του Καρόλου, όπως ονομάζονταν μαζί και οι επαρχίες Βάλτου, Ξηρομέρου, Ζυγού και Απόκουρου. Είναι τα γνωστά πέντε βιλαέτια. Ο Βλοχός ήταν ένα απέραντο τσιφλίκι που το λυμαίνονταν ο Ντέμπεης στο Καινούργιο και ο Μουσταφάμπεης στο Παναιτώλιο. Το τοπωνύμιο Αμπάρια δείχνει τον τόπο, όπου μαζεύονταν ο ιδρώτας των Χριστιανών και από 'κει στα σπίτια των Τούρκων. Αργότερα ο Βλοχός έγινε τσιφλίκι του Αλή Πασά στο οποίο περιλαμβάνονταν οι επαρχίες Σπολάιτα, Βελάουστα , Κερασιά, Σιτόμενα, Πλοκοπάρι, Αχόμαυρος, Ζελίχοβο, Λυκοχώρι, Βλοχός, (Σκαλάδα), Λιγόστιανα, Καινούργιο και Κοσκινά. Στα χρόνια της τούρκικης σκλαβιάς δύο νέοι από το Απόκουρο, ο Ευγένιος Γιαννούλης και ο Κοσμάς ο Αιτωλός, σπουδάζουν τα πρώτα γράμματα στο Βλοχό. Η Παναγιά γίνεται η λοχεύτρια (Εύλοχος, Βλοχαΐτισσα), η πνευματική μητέρα και τροφός που αναγέννησε τις ψυχές τους και ο Βλοχός η πνευματική κλίνη, όπου τελεσιουργήθηκε ο ανεπανάληπτος πνευματικός τοκετός τους αναγέννηση, άνθιση, καρποφορία. Η Ελλάδα οφείλει πολλά στο μοναστήρι του Βλοχού που στην πιο κρίσιμη ηλικία τους, έπαιξε το ρόλο του πατέρα, του δασκάλου και του παιδαγωγού και τους βοήθησε να αναδειχτούν μεγάλοι δάσκαλοι του Γένους.

ΤΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΤΟΥ ΒΛΟΧΟΥ

Στο Βλοχό υπήρχε σχολείο, όπου έστελναν τα Ελληνόπουλα της περιοχής για να μάθουν γράμματα. Για τον μεγάλο διδάσκαλο του γένους Ευγένιο τον Αιτωλό που φοίτησε τρία ολόκληρα χρόνια σ' αυτό το σχολείο ο μαθητής και βιογράφος του Αναστάσιος Γόρδιος, μας πληροφορεί ότι: «είχεν η προειρημένη του Βλοχού μονή, γράμμασι παιδευόμενον και τοις πατράσι προθύμως διακονούμενον». Στο μοναστήρι του Βλοχού γινόταν κάτι περισσότερο από μια απλή στοιχειώδης παιδεία. Το σχολείο του Βλοχού ήταν το σημαντικότερο πνευματικό φυτώριο στην περιοχή. Ήταν εκτός των άλλων και ο προθάλαμος για την προώθηση των ικανοτέρων προς τις σχολές των Αγράφων, όπως δείχνει η κατοπινή φοίτηση των μεγάλων Αιτωλών διδασκάλων Ευγενίου και Κοσμά σ αυτές.

Η ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ '21

Κατά την Ελληνική Επανάσταση του 1821 ανακούφισε τους φτωχούς και κατατρεγμένους από τα δεινά της τουρκικής εξουσίας και έγινε το καταφύγιο και ορμητήριο των οπλαρχηγών και των στρατιωτικών σωμάτων. Οι σημαντικότεροι οπλαρχηγοί του Βλοχού ήταν οι αδελφοί Αλεξάκης και Κώστας Βλαχόπουλος, που ήταν η ψυχή του αγώνα στις μάχες του Βραχωρίου και Ζαπαντίου, καθώς και ο Γιαννάκης Στάικος που νίκησε τους Τούρκους στ' Αλάμπεη τα γεφύρια και άνοιξε την πόρτα για την πτώση του Αγρινίου. Αλλά και άλλοι Βλοχαΐτες αγωνιστές του 1821 πολέμησαν για την απελευθέρωση της χώρας. Μεταξύ άλλων που μέχρι σήμερα τα ονόματα τους παραμένουν άγνωστα αναφέρουμε τους: Παπασάικα Γεώργιο, Ντόκα Ιωάννη, Γαλάνη Μεγαπάνο, Ιωάννου Σπύρο, Καλπακά Κώστα, Κουτσοσωτηρόπουλο Νάσιο, Κρασέλο Παναγιώτη, Κουβέλη Αντώνιο, Ντόκα Νίκο, Τασιογιάννη Νάσιο, Δρακόπουλο Αθανάσιο, Δρακόπουλο Γεώργιο.Το 1834 με βασιλικό διάταγμα του Όθωνα διαλύεται το μοναστήρι του Βλοχού. Οι κάτοικοι της Τριχωνίδας και Αγρινίου με επιστολή τους προς τον τότε υπουργό της Παιδείας ζητούν την ανάκληση του διατάγματος και πετυχαίνουν μερική διατήρηση της. Η επιστολή είναι κείμενο μεγάλης ιστορικής σημασίας.

Παπασαλούρος Φώτιος, Καθηγητής Θεολόγος -Φιλόλογος

(Πηγή: http://www.epoxi.gr/)