Πρόσωπα: Θόδωρος, γλύπτης

Στην ενότητα πρόσωπα παρουσιάζουμε σήμερα στοιχεία για τη ζωή και το έργο του γλύπτη Θόδωρου. Ως πηγές χρησιμοποιήσαμε την ιστοσελίδα Agrinio-Culture και την ιστοσελίδα της εφημερίδας "Πολιτεία Αιτωλών και Ακαρνάνων", όπου είχε δώσει παλαιότερα συνέντευξη ο γλύπτης Θόδωρος και την προσωπική ιστοσελίδα του γλύπτη (http://www.theodoros.net/).

O γλύπτης Θόδωρος Παπαδημητρίου γεννήθηκε στο Αγρίνιο το 1931.

Γιος του γιατρού Δημήτρη Παπαδημητρίου από τον Άγιο Βλάση Αιτωλοακαρνανίας και της Ευσταθίας Χαβέλλα από το Αγρίνιο. Σε ηλικία 18 χρονών ο Θόδωρος έφυγε από την Αιτωλοακαρνανία και εγκαταστάθηκε με την οικογένειά του στην Αθήνα.

Σπούδασε Γλυπτική στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών της Αθήνας με καθηγητή το Μιχάλη Τόμπρο. Συνέχισε τις σπουδές του με υποτροφία του Ι.Κ.Υ.) στο Εcole des Beaux – Arts στο Παρίσι, με καθηγητή στη Γλυπτική τον Μercel Gimond. Εκεί ξεκινά πρώτη φορά μια συστηματική έρευνα για τα προβλήματα της Γλυπτικής στο δημόσιο χώρο και κάνει τις πρώτες ανεικονικές του συνθέσεις σε μέταλλο, σαν προ­τάσεις σύγχρονης γλυπτικής στο δημόσιο χώρο.

Το 1961 γίνεται η πρώτη έκθεση του έργου του στο Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης του Παρισιού. Η περίοδος που ακολουθεί (1962-65) είναι ιδιαίτερα σημαντική για το γλύπτη, γιατί γίνονται οι πρώτες του έρευνες για ισορροπία, τίθενται τα πρώτα ζητήματα για την πλαστική μορφή, τις κλίμακες και την Επικοινωνιακή λειτουργία του γλύπτου στο δημόσιο χώρο και διαμορφώνεται η βασική πλαστική γλώσσα σε μια κωδικοποίηση των εκφραστικών μέσων της Γλυπτικής, ως δημόσιας επικοινωνίας.

Το 1965 με έργο του που εκτίθεται στη Μπιενάλε Νέων στο Παρίσι παίρνει το βραβείο Ροντέν. Ακολουθεί η περίοδος της Δικτατορίας στην Ελλάδα και τότε όλο τα ζητήματα επικοινωνίας δια μέσου της Τέχνης ή για την Τέχνη στο δημόσιο χώρο παίρνουν για τον καλλιτέχνη πιο κρίσιμη και άμεση σημασία. Η γλυπτική του έκφραση παίρνει μορφές παρεμβατικής επικοινωνίας (Μεγάλη έκθεση - εκδήλωση στο Εργαστήριο σύγχρονης Τέχνης του Ινστιτούτου Γκαίτε). Στην περίοδο που ακολουθεί (1971-76) κεντρικό σημείο αναφοράς είναι οι "Χειρισμοί". Εδώ η γλυπτική ως μέσο επικοινωνίας διαλέγεται, δομείται και αποδομείται στη σχέση της με τα άλλα μέσα επικοινωνίας.

Το 1972 διδάσκει Γλυπτική στο California State University. Από το 1977-1983 μετέχει σε ομαδικές εκθέσεις στην Ιταλία, Η.Π.Α., Βρυξέλλες, Κίνα, Βουδαπέστη κ.α. Το 1980 γίνεται καθηγητής Πλαστικής στο Ε.Μ.Π. της Αθήνας.

Το 1983 η Εθνική Πινακοθήκη οργανώνει μεγάλη αναδρομική έκθεση, άπου εκτίθενται έργα της περιόδου 1953-1983-Ακολουθούν εκθέσεις, εκδηλώσεις, εγκαταστάσεις στην Κωνσταντινούπολη, Ιταλία, Πορτογαλία, Ελλάδα και ολοκληρώνονται ενότητες που είχαν μείνει ανολοκλήρωτες, όπως Ισορροπίες "90", "Καρυάτιδες'94"- Γλυπτά του έχουν τοποθετηθεί στις προσόψεις πολλών κτιρίων της Αθήνας, Θεσ/νίκης, Παρισιού, Βρυξελλών κ.α.

Πρόσφατα στον κομβικό Σταθμό του Μετρό της Πλατείας Συντάγματος τοποθετήθηκε γλυπτική σύνθεσή του με τίτλο "Το Ωρολόγιον του Μετρό". Παράλληλα ο Θεόδωρος Παπαδημητρίου έχει να παρουσιάσει και συγγραφικό έργο, καθώς έχει γράψει πέντε βιβλία οι τίτλοι των οποίων είναι: «ΕΝΑΣ ΓΛΥΠΤΗΣ ΣΤΗΝ ΑΓΟΡΑ», «ΣΤΙΓΜΑΤΑ ΠΟΡΕΙΑΣ – ΙΧΝΗ ΣΤΗΝ ΑΜΜΟ ΤΩΝ ΛΕΞΕΩΝ», «ΙΧΝΗ», «ΕΝΑΣ ΓΛΥΠΤΗΣ ΣΤΟΝ ΑΕΡΑ», «ΑΝΑ-ΚΑΤΑΛΗΨΗ», «ΛΟΓΟΙ».

Σήμερα θεωρείται μια απο τις κορυφαίες μορφές της παγκόσμιας γλυπτικής, το έργο του διαχρονικό και πάντα στην πρωτοπορία της τέχνης, ένω ο ίδιος παραμένει αυθεντικός εκφραστής της δωρικής του πατρίδας και της κοσμοπολίτικης παιδείας του, καταθέτει στο χώρο της ελληνικής εικαστικής δημιουργίας την προσωπική του φωνή και δημιουργεί ελεύθερος από εξωτερικούς κανόνες με αίσθημα εσωτερικής νομοτέλειας, προσπαθώντας να διερευνήσει, να αφομοιώσει και να μεταπλάσει σε ύλη ό,τι ο ίδιος πιστεύει ως πανανθρώπινο όραμα.

Ο Θόδωρος πιστεύει ότι η γλυπτική είναι το διαχρονικό επίπεδο του κοινωνικού αναστοχασμούׁ είναι η συνείδηση που διαμορφώνεται από την επικοινωνιακή διαπλοκή ανάμεσα στην τέχνη και τον κοινωνικό βιόκοσμο. Στο βαθμό που ο κοινωνικός βιόκοσμος εξορθολογίζεται η γλυπτική ανιχνεύει την "ατοπία" της "έρημης χώρας" του ανθρώπου. Η τέχνη γεννιέται από τα συντρίμμια της αισθητικής μορφής και η νομιμοποίηση της εξαρτάται από το βαθμό εξορθολογισμού του κοινωνικού βιόκοσμου.

(Πηγή: http://sites.google.com/site/agrinioculture/)

Σε συνέντευξη του στην Εφημερίδα "Πολιτεία Αιτωλών και Ακαρνάνων" στις 24.04.07 ο γλύπτης Θόδωρος είχε μεταξύ άλλων πει:

Πείτε μου λίγα λόγια για το που γεννηθήκατε και για τα παιδικά σας χρόνια…

Γεννήθηκα στο Αγρίνιο. Τα παιδικά μου χρόνια ήταν τα δύσκολα χρόνια της γενιάς μου. Στα 9 μου ξεκίνησε ο Β΄ παγκόσμιος πόλεμος. Πέρασα την εφηβεία μου μέσα στην κατοχή και στον εμφύλιο. Τελείωσα το γυμνάσιο στο Αγρίνιο το '49. Πολλοί συμμαθητές διέπρεψαν στον τομέα τους. Θα αναφέρω μερικά ονόματα: Χρήστος Ροκόφυλλος, Σωτήρης Γιάγκας (ο μακαρίτης), Θύμιος Πανουργιάς και πολλοί άλλοι.

Στο προσωπικό και οικογενειακό επίπεδο συνέβησαν πολλά πράγματα, τα οποία σημάδεψαν τη ζωή μου και τη στάση μου απέναντι στην κοινωνία. Ο πόλεμος και η Γερμανική κατοχή, με οριακό σημείο το 1943-44, όταν οι Γερμανοί έκαψαν το χωριό μου και το σπίτι των προγόνων μου - αυτή υπήρξε μια τραυματική εμπειρία, που με συνόδεψε και με συνοδεύει ακόμα. Αυτή διαμόρφωσε μια περίεργη σχέση με τον τόπο μου, μια σχέση βαθιάς αγάπης, αλλά και απώθησης, γιατί ο πόλεμος και οι πληγές του εμφυλίου ρήμαξαν το χωριό του πατέρα μου, τονΑϊ Βλάση, που από τότε πέρασε σε φάση παρακμής.

Έχετε κάποια εικόνα που θυμάστε από τα παιδικά σας χρόνια;

Πολλές! Πάρα πολλές που αν μπούμε θα χαθούμε.

Κάποια χαρακτηριστική ίσως;

Ο πατέρας μου είχε πεθάνει όταν ήμουν 5 χρόνων και η μητέρα μου ήταν αυτή που στήριζε την οικογένεια. Ήταν πραγματικά μια ηρωική μορφή. Μέσα από την μητέρα μου έζησα όλη αυτή την περίοδο στον αγώνα επιβίωσης, σαν παιδί και μετά ως έφηβος, ενώ παράλληλα προσπαθούσα να κατανοήσω τον εαυτό μου.

Έχω πολλές εικόνες, μια από αυτές όταν αντίκρισα το καμένο πατρικό μου σπίτι στον Α-ϊ Βλάση. Ένα σπίτι με ιστορία 200-300 χρόνων, από μία μεγάλη γενιά του προ-πάππού μου, Παπά-Δημήτρη. Μια γενιά που διέπρεψε και έξω από τηn τότε Ελλάδα, στην Πόλη, στη Ρουμανία.

Όταν βρέθηκα μπροστά στο καμένο σπίτι, στα καμένα κειμήλια, στην καταστροφή της οικογενειακής παράδοσης, ένοιωσα έναν βαθύ πόνο, αυτόν αισθάνομαι ακόμη. Εικόνες ανακατεμένες, εικόνες κατοχής, εικόνες πείνας, εικόνες αγωνίας, εικόνες δυστυχίας, εικόνες προδοσίας, αλλά και εικόνες λεβεντιάς, εικόνες ηρωισμού: το μείγμα εικόνων αυτής της περιόδου που σημάδεψε όλη τη γενιά μου και καθέναν ξεχωριστά καθώς έζησε τα γεγονότα με τον δικό του τρόπο.

Τώρα ετοιμάζω κάτι για το χωριό μου, για το οποίο δε θέλω να μιλήσω, να αποκαλύψω πριν φτάσει στην φάση να μορφοποιηθεί καθώς είναι στην φάση της διερεύνησης: Ας το αφήσουμε σε εκκρεμότητα. Να έχω υγεία για να μπορέσω να το πραγματοποιήσω κάποτε.

Ποιο είναι το σημείο στο οποίο θέλετε να πάτε όταν επισκέπτεστε το Αγρίνιο;

Φοβάμαι πως δεν έχω κανένα. Βλέπω το ερειπωμένο σπίτι του Αγρινίου, και τα άλλα ερείπια στον Αϊ Βλάση. Θα έλεγα με μια φράση ότι "είναι μια διαδρομή ερειπίων". Χαίρομαι όμως να βλέπω μερικούς ανθρώπους στο Αγρίνιο, συγγενείς, παλιούς φίλους… Οι άνθρωποι είναι που με κρατάνε, γιατί το Αγρίνιο σαν αστικό περιβάλλον δεν με εμπνέει, παρότι η περιοχή έχει πολλές φυσικές ομορφιές . Αν πάω, το κάνω για τους ανθρώπους.

Από τη στιγμή που γεννηθήκαμε Έλληνες κουβαλάμε μαζί μας πλούσια κληρονομιά που έρχεται από αρχαίους αιώνες. Από την ιστορία μέχρι τις τέχνες, τις επιστήμες, τη γλώσσα κ.α. Πώς αξιοποιούμε αυτά τα δώρα και πώς τα εξελίσσουμε;

Μέσα στην ερώτησή σου είναι δομημένη και η απάντησή μου. Αυτή την κληρονομιά την πήραμε ως νεόπλουτοι επίγονοι και την κακοποιήσαμε. "Καβαλήσαμε το καλάμι" της ιστορίας μας. Είτε λέγεται ιστορία των τριακόσιων, είτε Μέγας Αλέξανδρος. Χάσαμε τη δυνατότητα να ενεργήσουμε ιστορικά. Όχι όμως όλοι. Ευτυχώς υπάρχουν πολλοί Έλληνες μέσα στην Ελλάδα και στο Εξωτερικό που λειτουργούν δημιουργικά, σε τομείς επιστημονικούς και καλλιτεχνικούς, σε συνειδητοποίηση της εποχής μας. Αυτή είναι η πρόκληση για μια γένια, πώς στην εποχή μας θα μπορέσει να λειτουργήσει δημιουργικά στο παρόν, να γίνει άξια αυτών των προγόνων, και όχι να κινείται στην ιστορία και στον κόσμο ως απόγονος ένδοξων προγόνων. Σε αυτόν τον τομέα της κληρονομιάς δούλεψα πολύ συστηματικά όταν ήμουν στο Παρίσι. Εκεί συνειδητοποίησα το νόημα της πολιτισμικής κληρονομιάς ως Έλληνας. Την "κληρονομιά" μας είχαν "φορέσει καπέλο", τότε στην Ελλάδα, με τα εθνικιστικά σύνδρομα που κυριαρχούσαν τότε σε ένα κλίμα εθνικής υστερίας. Τότε στο Παρίσι απελευθέρωσα το μυαλό μου ως Έλληνας, τότε ξεκίνησα τη μεγάλη σειρά έργων τα "Δελφικά" που προέκυψαν από αυτή την ενδοσκόπηση. Δηλαδή επεξεργάστηκα παλιούς μύθους, χωρίς εικονική περιγραφική αναπαραγωγή. Επεξεργάστηκα τα βαθύτερα ζητήματα του μύθου όπως λειτουργούσε στην αρχαία Ελλάδα αναζητώντας την αντιστοιχία στην εποχή μας .

Τι πιστεύετε πως κυοφορεί καλλιτεχνικά ο αιώνας που διανύουμε; Τι μορφές τέχνης θα γεννηθούν;

Δεν το ξέρω. Πιστεύω πως δεν έχουμε συνειδητοποιήσει πολλά πράγματα. Η κυρίαρχη επίπεδη οπτικοακουστική επικοινωνία, θα προκαλέσει σημαντικές επιπτώσεις στις δομές του πολιτισμού, στην πολιτική, στην οικονομία, στην κοινωνία. Επιπτώσεις που δεν θα έχουν μόνο τοπικό χαρακτήρα αλλά θα κινούνται σ' ένα παγκόσμιο επίπεδο. Σχετικά έχει δημοσιευτεί ένα σχετικό άρθρο μου το 2003 "ΠΟΛΕΜΟΣ & ΤΕΧΝΗ - Παράπλευρες Επιπτώσεις".

Θα πάω στο θέμα του χρόνου: έχετε κάνει το ρολόι στο μετρό του Συντάγματος Λένε ότι οι έλληνες είμαστε εφευρέτες του χάους ποια είναι η δική σας προσέγγιση;

Δεν πιστεύω ότι οι έλληνες είναι εφευρέτες του χάους. Απλούστατα το χάος και η τάξη είναι δύο πόλοι μέσα στους οποίους παράγεται ο σπινθήρας της δημιουργίας. Οι Έλληνες πάντα ζούσαν μέσα σ' αυτά τα δύο στοιχεία. Δεν ήταν μονόπλευροι, ούτε ως προς την τάξη ούτε ως προς το χάος. Το λεγόμενο χάος εμπεριέχει τη δυναμική της ζύμωσης, ώστε να μην εγκλωβίζεται κάποιος σε ένα κλειστό λογικό σύστημα.

Ποια είναι η σχέση σας με τον χρόνο;

Ωραία ερώτηση. Η σχέση μου με το χρόνο λειτουργεί σε πολλά επίπεδα. Είμαι συμφιλιωμένος με το βιολογικό μου χρόνο. Το ότι ζω ακόμα το θεωρώ μεγάλο δώρο της φύσης. Και σήμερα, όντας 75 χρονών, τιμώ κάθε δευτερόλεπτο της ζωής μου. Ο χρόνος όμως είναι και κάτι άλλο που αναφέρεται στην αντίληψη του κόσμου. Ζούμε σ' ένα πολιτισμό του εφήμερου, των εντυπώσεων. Έχουμε χάσει την έννοια του χρόνου ως διαχρονικότητα. Στα έργα μου ο χρόνος λειτουργεί με διάφορους τρόπους. Άλλωστε έχω φτιάξει μια σειρά έργων τα "Εκκρεμή" και μια άλλη "Ισορροπίες".

Κλείνοντας αυτή την κουβέντα: Θα ήθελα να μου πείτε, αν είχατε μπροστά σας όλους τους φοιτητές των Καλών Τεχνών και αυτούς που κάνουν τα πρώτα επαγγελματικά- καλλιτεχνικά βήματα, τι συμβουλή θα τους δίνατε;

Εγώ δεν θα ήθελα να συμβουλέψω τα σημερινά παιδιά, γιατί κάθε φορά που σκέφτομαι ποια συμβουλή να δώσω, έρχομαι σε δύσκολη θέση. Θα ήθελα μόνο να λέω τη γνώμη μου, και εκείνα με τη σειρά τους, σε ένα δημιουργικό διάλογο, να αποφασίζουν για τη ζωή και τη μοίρα τους. Στην δική μου γενιά τη δυσκολία τη βλέπαμε ξεκάθαρα και έπρεπε να την αντιμετωπίζουμε, να την υπερβούμε. Στις σημερινές γενιές όμως, καθώς όλα "προσφέρονται" στο marketing, βρίσκονται σε δυσκολότερη μοίρα αντιμετωπίζοντας τη δυσκολία της "ευκολίας", και πρέπει να ψάξουν μέσα τους πιο πολύ για να κάνουν σωστές επιλογές. Νομίζω πως τα σημερινά παιδιά πρέπει να βρουν τον πυρήνα του εαυτού τους και να συνειδητοποιήσουν την εποχή τους ώστε να ενεργήσουν δημιουργικά.

(Πηγή: http://www.e-politeia.gr/)