Αφιέρωμα:Προστασία τις ιδιωτικής μας ζωής στους ιστοχώρους κοινωνικής δικτύωσης

(Αναδημοσίευση από το Eνημερωτικό Δελτίο Απριλίου του Saferinternet.gr)

Οι ιστοχώροι κοινωνικής δικτύωσης έχουν μπει για τα καλά στη ζωή των Ελλήνων και μάλιστα των ανήλικων χρηστών του Διαδικτύου. Το πιο δημοφιλές «social networking site» αυτή τη στιγμή στην Ελλάδα, το Facebook, μας ενημερώνει ότι 2.475.160 Έλληνες χρήστες έχουν καταχωρημένο προφίλ στον παραπάνω ιστοχώρο, με 508.940 εξ’ αυτών (ήτοι το 20,56% του συνόλου) να είναι μεταξύ 13-18 ετών.

Έχοντας από την μια πλευρά ένα – κατά πολλούς – εκπληκτικό νέο φαινόμενο επικοινωνίας και κοινωνικής δικτύωσης, από την άλλη βρισκόμαστε αντιμέτωποι με μείζοντα ζητήματα ασφάλειας στο Διαδίκτυο, ειδικά για τους ανήλικους χρήστες του.

Η τελική έκθεση του Πανευρωπαϊκού θεματικού Δικτύου EU Kids Online, έθεσε 5 πολύ βασικά ζητήματα σε σχέση με την προστασία των ανήλικων χρηστών.
Ειδικότερα, οι ανήλικοι χρήστες:
1. Δημοσιεύουν πάρα πολλά προσωπικά τους δεδομένα.
2. Έρχονται σε επαφή – ακούσια – με online πορνογραφία.
3. Έρχονται σε επαφή – ακούσια πάλι – με βίαιο ή βλαβερό περιεχόμενο (π.χ. ρατσισμός, εξτρεμισμός, προσηλυτισμός, κ.λπ.).
4. Αντιμετωπίζουν θέματα παρενόχλησης.
5. Συναντιούνται με «διαδικτυακούς» τους φίλους, δηλαδή με άτομα που γνωρίζουν μόνο μέσω Διαδικτύου και όχι στον φυσικό κόσμο. Το ζήτημα αυτό, εάν και στη 5η θέση, θεωρείται ως το πιο επικίνδυνο για τους ανήλικους χρήστες σε σχέση με τις συνέπειες μια τέτοιας συνάντησης.

Κρατώντας τα παραπάνω στο μυαλό μας, ας δούμε τι συμβαίνει σε έναν ιστοχώρο κοινωνικής δικτύωσης, όπως το Facebook. Τα στατιστικά του ιστοχώρου είναι εντυπωσιακά: (1)

• Αυτή τη στιγμή είναι συνδεδεμένοι περισσότεροι από 400.000.000 ενεργοί χρήστες, με 50% αυτών να συνδέεται καθημερινά στο Facebook. 
• Κάθε χρήστης έχει κατά μέσο όρο 130 φίλους στον ιστοχώρο και στέλνει 8 «friend requests», δηλαδή αιτήματα φιλίας σε άλλους χρήστες, μηνιαίως.
• Ο μέσος χρήστης ξοδεύει περισσότερα από 55 λεπτά ημερησίως στο Facebook.
• Περισσότερες από 3.000.000.000 φωτογραφίες δημοσιεύονται σε μηνιαία βάση.
• Περισσότερα από 5.000.000.000 web links, ιστορίες, νέα, blog posts, σημειώσεις, φωτογραφίες, κ.λπ. ανταλλάσσονται εβδομαδιαίως.
• Περισσότεροι από 1.000.000 προγραμματιστές και επιχειρηματίες από τουλάχιστον 180 χώρες δρουν στο Facebook.
• Περισσότερες από 500.000 ενεργές εφαρμογές υπάρχουν στο Facebook.
• Περισσότεροι από 100.000.000 ενεργοί χρήστες χρησιμοποιούν το Facebook μέσω κινητού.
• Περισσότερες από 200 εταιρίες κινητής τηλεφωνίας σε 60 χώρες εργάζονται για να υλοποιήσουν και να προωθήσουν «Facebook mobile products».

Διαβάζοντας τα παραπάνω στατιστικά στοιχεία, ας αναρωτηθούμε γιατί το Facebook όπως και άλλοι αντίστοιχοι ιστοχώροι είναι δωρεάν. Όταν πίσω από το Facebook υπάρχει μια κερδοσκοπική εταιρία, και όταν δρουν 1.000.000 επιχειρηματίες σε αυτό, πώς «βγάζει τα λεφτά» του; Μήπως από εμάς τους ίδιους, και από τις πληροφορίες που οικειοθελώς δημοσιεύσουμε γύρω από την προσωπική μας ζωή και αυτή των φίλων μας;

Ας σταθούμε δε λίγο στη λέξη «Φίλος»: Όταν στον φυσικό κόσμο είμαστε τυχεροί να έχουμε μερικούς καλούς φίλους, πώς σε έναν ιστοχώρο, όπως το Facebook, οι χρήστες έχουν κατά μέσο όρο 130 «φίλους»; Μήπως έχουμε ξεχάσει τη σημασία και τη δύναμη της λέξης αυτής;

[(1) Πηγή: http://www.facebook.com/press/info.php?statistics, Παρασκευή, 9 Απριλίου 2010]

O Ευρωπαϊκός Οργανισμός για την Ασφάλεια των Δικτύων ENISA μας λέει το εξής: «Η κοινωνική και εμπορική πίεση να έχουμε όσο περισσότερους φίλους μπορούμε σημαίνει ότι πολλές φορές αποδεχόμαστε τα λεγόμενα «friend requests» (δηλαδή αιτήματα φιλίας) χωρίς να μπούμε στον κόπο να ελέγξουμε τη γνησιότητα ή την καταλληλότητα του ατόμου που αποστέλλει αυτά τα αιτήματα».

Θέλοντας να ερευνήσει το παραπάνω ζήτημα της ευκολίας αποδοχής ενός «friend request», η εταιρία κατασκευής προϊόντων «antivirus» Sophos δημιούργησε ένα προφίλ για τον ‘Freddi Staur’ (αναγραμματισμός για ‘ID Fraudster’, που σημαίνει στα Ελληνικά απατηλή ταυτότητα), έναν πράσινο πλαστικό βάτραχο με πολύ λίγα προσωπικά στοιχεία στο προφίλ του.

Μετά έστειλε 200 «friend requests» με στόχο να μετρηθεί το ποσοστό των ατόμων που θα απαντήσει, καθώς και το μέγεθος των προσωπικών πληροφοριών που θα αποκτηθεί. Τα αποτελέσματα του πειράματος ήταν τα εξής:

• 87 από τους 200 χρήστες απάντησαν στον Freddi, με τους 82 από αυτούς να δίνουν προσωπικές πληροφορίες (41%).
• Το 72% αποκάλυψε μια ή περισσότερες ηλεκτρονικές διευθύνσεις.
• Το 84% έδωσε την πλήρη ημερομηνία γέννησης.
• Το 87% παρείχε στοιχεία σχετικά με την μόρφωση και εργασία του.
• Το 78% έδωσε τη διεύθυνσή του.
• Το 23% έδωσε το τηλέφωνό του.
• Το 26% έδωσε το «όνομά» του στο MSN.

Στις περισσότερες περιπτώσεις, ο Freddi μπόρεσε να αποκτήσει πρόσβαση στις φωτογραφίες της οικογένειας και των φίλων, σε πληροφορίες σχετικές με χόμπυ, αγαπημένες ασχολίες, και άλλα προσωπικά δεδομένα.

Και εδώ καλούμαστε να αντιμετωπίσουμε στην πράξη τα σοβαρά ζητήματα που μας επισημαίνει το Δίκτυο EU Kids Online. Όταν έτσι απλά αποδεχόμαστε αγνώστους να γίνουν φίλοι μας, όταν δίνουμε χωρίς δεύτερη σκέψη τόσα πολλά στοιχεία από την ιδιωτική μας ζωή στο Διαδίκτυο, όταν δημοσιεύουμε φωτογραφίες προσωπικών μας στιγμών, τι γίνεται με τα θέματα της παρενόχλησης, της προστασίας της ιδιωτικής μας ζωής, και της συνάντησης με αγνώστους, που, χωρίς δεύτερη σκέψη, θεωρούμε φίλους μας και τους «ανοίγουμε την πόρτα» του σπιτιού μας;

Ας σκεφτούμε τα παραπάνω, τόσο ως ενήλικοι χρήστες των «social networks» όσο και ως κηδεμόνες ανήλικων χρηστών που δίχως κριτική σκέψη δρουν στο Διαδίκτυο, εκθέτοντας τους εαυτούς τους – και όχι μόνο – σε πιθανούς κινδύνους.

Πηγές:
α) Έκθεση «EU Kids Online: Final Report», Ιούνιος 2009; www.eukidsonline.net
β) http://www.facebook.com/press/info.php?statistics, 31 Ιανουαρίου 2010
γ) ENISA – The European Network for Information Security; http://www.enisa.europa.eu/
δ) Sophos website, Sophos Facebook www.sophos.com/pressoffice/news/articles/2007/08/facebook.html