"Η Ακαρνανία ως η χώρα του Αχελώου και ο Αχελώος ως ο κατ' εξοχήν ποταμός της Ακαρνανίας"

(Πηγή:http://www.dimos-neapolis.gr/

Ο Αχελώος μύθος, θρύλος, ποταμόθεος, πολύνερος, θορυβοτρεχούμενος, Θόας, Άξενος και Θέστιος, Αργυροδίνης, πλουτοδότης, Κρείων, Αρχοντας, Αφέντης, Λευκοπόταμος, πατέρας των Μουσών, των Σειρήνων και των Νυμφών, ο μέγας και θολερός, και κατά τους νεότερους χρόνους ο Ασπροπόταμος, ποίημα, τραγούδι και παραμύθι κατά την κλεφτουριά και το αρματολίκι της Ρούμελης, ήταν αυτός, που από τα πανάρχαια χρόνια χώριζε τις δύο αντιμαχόμενες χώρες, ήταν το όριο μεταξύ της Αιτωλίας και της Ακαρνανίας που η αμφισβήτηση αυτού του ορίου γινόταν πολλές φορές αιτία αιματοχυσίας μεταξύ των δύο γειτονικών χωρών.

Αρχίζοντας από την αρχαία εποχή θα αναφερθούμε συνοπτικά στις δύο σημερινές επαρχίες της Ακαρνανίας, (του Βάλτου και του Ξηρομέρου), από τότε ,που η Αιτωλία και η Ακαρνανία για συμφέροντα τρίτων, των Μακεδόνων, των Αθηναίων, των Σπαρτιατών, των Ηπειρωτών, που καλούσαν για συμμάχους, και τέλος των Ρωμαίων, βρίσκονταν σε συνεχείς διαμάχες.

Εξοντωτικοί ολοκληρωτικοί πόλεμοι, σφαγές, πολιορκίες, που τον 5ο π. χ. αιώνα έφθασε στο αποκορύφωμα η μείωση του πληθυσμού των δύο χωρών. "Πολεμίων αείποτε όντων". Και μόνο ...

η Ρωμαϊκή εξουσία τους ένωσε, που τους βρήκε ήδη εξασθενημένους.
Ο Τόπος της Ακαρνανίας ήταν φτωχός, χωρίς εμπορική και οικονομική κίνηση, ο πληθυσμός αγροτικός και κτηνοτροφικός, ενώ η χώρα ανήκε τότε, στη γενική ονομασία Ήπειρος.

Οι μυθικοί αυτόχθονες κάτοικοι της Ακαρνανίας αναφέρονται οι Κουρήτες, οι Τάφιοι, οι Τηλεβόες και οι Λέλεγες. Με την ονομασία Ακαρνανία αναφέρει τον τόπον αυτόν ο Ηρόδοτος πριν από τον Πελοποννησιακό Πόλεμο, όταν οι Κορίνθιοι ήλθαν κι έκτισαν αποικίες στα παράλια της Ακαρνανίας και στη Λευκάδα (Νήρικος).
Η Ακαρνανία έπεσε στην κυριαρχία της Ηπείρου κατά την βασιλεία του Πύρου στην Ήπειρο και την Μακεδονία, από την οποία κυριαρχία θα απαλλάξει ο βασιλιάς Λυσίμαχος το 283 π. χ.

Παρά την ήττα που υπέστη ο Πύρρος από τον Λυσίμαχο οι σχέσεις μεταξύ Ακαρνανίας και Ηπείρου παρέμειναν αμετάβλητες μέχρι το θάνατο του Πύρρου το 272 στο Άργος της Πελοποννήσου. Κατά την μυθολογία, όπως αναφέρει ο Θουκιδίδης, την χώρα ονόμασε Ακαρνανία, ο Αλκμεών, από το γιο του Ακαρνάνο. Ο Αργείος, αρχιστράτηγος Αλκμέων έφθασε στη χώρα με επίληδες αργείους καταδιωκομένους από φαντάσματα , για το φόνο της μητέρας του και έκτισε το Αμφιλοχικό Άργος, μαζί με τον αδελφό του Αμφίλοχο.
Ο φόνος συγγενών εθεωρείτο τιμωρητέος και έπρεπε να διωχθεί από τον τόπο, ως εξιλέωση. Άλλοι ιστορικοί φέρουν ως ιδρυτή του Αμφιλοχικού Άργους μόνο τον αδελφό Αλκμέωνα, Αμφίλοχο.

Επίσης άλλος μύθος αναφέρει ότι οι κάτοικοι ονομάστηκαν Ακαρνάνες από την συνήθεια να μην κουρεύουν τα μαλλιά τους "του μη κείρειν την κόμην" προς διάκριση των κουρητών που "έκειραν την κόμην". "Χώρος επιτήδειας εις ενέδρας και επικινδύνου, με δρόμους εντός πυκνότατων και απέραντων δασών, με όρη δύσβατα, με βαθείας και αδιέξοδους χαράδρας" χαρακτηρίζει το ορεινό τμήμα της Ακαρνανίας ο Θουκιδίδης, πλησίον της Αμφιλοχίας.

Τέτοια δε όρη δύσβατα με σάρες, χαράδρες, στεφάνια και με δάση από βελανιδιές, ορεινότερα δε από έλατα , κάλυπταν το χώρο του ορεινού Βάλτου.
"Έτρεφαν οι Ακαρνάνες άπειρα ποίμνια, ίππων και βοών και προβάτων ,που τα έκρυβαν κατά τους πολέμους στα δύσβατα βουνα".

Πράγματι το Β.Α. τμήμα της Ακαρνανίας (Βάλτος) είναι ορεινό και αλλού μεν δασώδες, αλλού άδενδρο με απόκρημνα όρη, όπως ο Θύαμος, η οροσειρά του Μακρυνόμους, το Μητσέλι, η Κανάλα, η Μηλιά ,η Ντουλαπιέρα. Από δε της Β.Δ. πλευρά της Ακαρνανίας, το σημερινό Ξηρόμερο, υψώνονται τα βουνά Περγαντί και Μπούμιστος. Ολόκληρο το ορεινό τμήμα ο Θουκυδίδης το ονομάζει άνω Ακαρνανία και τους κατοίκους της Άνω Ακαρνάνες. Ο δε Πικεβίλ όλο το ορεινό τμήμα το ονομάζει Όλυμπο της Ακαρνανίας.
Η ακαρνανική γη έχει έλλειψη νερού σε όλη την επιφάνειά της, ενώ υπόγεια νερά ρέουν σ΄ ολόκληρη τη χώρα που φθάνουν στα χαμηλά σημεία και σχηματίζουν λίμνες, όπως τη Λιμναία, Αμβρακία, Οζερό, Ρίβιο. Εξ αυτού του λόγου η χώρα ονομάστηκε "Χώρα των κοιμωμένων υδάτων". Ο δε Αχελώος ποταμός, ο οποίος, όπως είδαμε, αναφέρεται κατά την μυθολογία, αλλά και αργότερα, με διάφορα ονόματα, ήταν η ύπαρξη και η ζωή της περιοχής και χώριζε, όπως αναφέρθηκε, την Ακαρνανία με την Αιτωλία.
Πηγάζει από τα βουνά της Ηπείρου Λάκμωνα και Περιστέρι και τη Ρόνα του νομού Τρικάλων, και από τα εντυπωσιακά βράχια της Βρίγγας ή Βουρλίγγας. Γύρω από τις πηγές του Αχελώου υπήρχε η περιοχή με τα Βλαχοχώρια που αργότερα επί της Τουρκοκρατίας γνώρισαν μεγάλη ακμή από την κτηνοτροφία ,που είχε αναπτυχθεί εμπόριο. Εκεί ήταν τα πιο πλούσια τσελιγκάτα των νομάδων Σαρακατσαναίων που ιστορικοί και ανθρωπολόγοι, θεωρούν ότι ήταν απόγονοι των αρχαίων Ελληνικών φύλων που έμειναν ριζωμένα κι απομονωμένα.

Ακόμα και σήμερα υπάρχει τοποθεσία με την ονομασία, τα κονάκια των τσελιγκάδων. Κάθε χρόνο, στις αρχές του καλοκαιριού, διοργανώνουν οι Σαρακοτσάνοι, αντάμωμα κοντά στο χωριό Περτούλι της Θεσσαλίας και συγκεντρώνονται απ' όλη την Ελλάδα κι από άλλες χώρες και ξαναζωντανεύουν τα πανάρχαια έθιμα του τόπου και της εθνότητας τους.

Ως πρώτοι κάτοικοι γύρω από τον άνω Αχελώο φέρονται οι Αίθικες, οι Περαβοί στη χώρα των Αθαμάνων, που ερευνητές θεωρούν ως πρωτεύουσα την Αργιθέα και στην περιοχή των Αγράφων οι Απεράντιοι, οι Αγραίοι, οι Δόλοπες. Δεν υπάρχουν ωστόσο πολλά ίχνη λόγου του ότι οι κάτοικοι ήταν μετακινούμενοι και η περιοχή απ' αυτές που ο Θουκυδίδης χαρακτηρίζει "ατείχιστες κώμες".

Κατεβαίνοντας ο Αχελώος δέχεται τα νερά από τους παραπόταμους, Κομιάτικο, Ιναχο ή Σύντεκνο, Κουμπουριανίτικο, Αγραφιώτη τον Μέγδοβα (Κάμπυλον) και Κρικελοπόταμο. Ο Θουκυδίδης ονομάζει το ρεύμα του Αχελώου μέγα και θολερό. Αναφέρεται ως πλωτός. Τον λάτρευαν σαν θεό και η λατρεία ήταν πανελλήνια, αφού βρίσκουμε ότι ιερό του Αχελώου υπήρχε και στην Αθήνα. Του έδιναν μορφή ανθρώπου με κεφαλή Ταύρου ή και δράκοντα (φιδιού) με κεφαλή και κέρατα Ταύρου. Ως γεννήτορές τον ουρανό και τη γη. Η πρώτη του σύζυγος ήταν η Αιτωλή Αστερόπη, αφού παλεύοντας με τον Ηρακλή δεν μπόρεσε να παντρευτεί τη Διηάνειρα, κόρη του βασιλιά της Κλυδώνας Οινέα ,που όπως μας λέει ο Σοφοκλής στις Τραχίνιες, ότι η ίδια προτιμούσε να πεθάνει παρά να παντρευτεί τον Αχελώο.